DDx artikel – Leishmaniose

Leishmaniose is een ziekte waar we als Nederlandse diergeneeskunde studenten over leren, maar waarvan we het ziektebeeld in de praktijk niet veel zien. De honden in Nederland met Leishmaniose zijn geadopteerd uit het buitenland of zijn in het buitenland geweest. In Zuid-Europa is Leishmania dan ook een groot probleem en is de kennis en ervaring met de ziekte veel uitgebreider. In dit artikel lees je over het ziektebeeld, de preventie, therapie en prognose. Ook lees je hoe je jezelf meer kunt verdiepen in de ziekte, zodat je later in de praktijk zonder problemen honden met Leishmaniose kunt herkennen en behandelen.

Leishmaniose wordt veroorzaakt door infectie met Trypanosomen van het genus Leishmania, er zijn naar schatting 30 soorten van dit genus die de ziekte kunnen veroorzaken, waarvan de meest voorkomende Leishmania infantum is. De protozo gaat in macrofagen zitten en vermenigvuldigt zich hier. Leishmania wordt verspreid via vectoren: zandvliegen (Phlebotominae). Deze zandvliegen komen nog niet voor in Nederland, maar de soort P. perniciosus trekt wel richting het Noorden en is al aangetroffen in Zuid-Duitsland. Mogelijk zal Leishmaniose dus later een groter probleem worden in Nederland (RIVM, 2013).
Naast de nare ziekte die het bij honden veroorzaakt, is het ook een zoönose. Honden kunnen als reservoir dienen voor viscerale leishmaniasis bij mensen (Reguera et al, 2016).

Leishmaniose kan verschillende verschijnselen geven. Vaak begint de aandoening met enkele vergrote lymfeknopen, gewichtsverlies, verminderde eetlust en spieratrofie. In een later stadium passen klinische symptomen als haaruitval, schilfering van de huid, een vereelte neus, lange en afwijkende nagels en wonden op de overgang van slijmvlies naar huid. De ogen en ooglidranden kunnen ontstoken zijn. Ook nierfalen en maagdarmklachten worden gezien. Bij het onderzoek kan een vergrote milt worden gevonden (Ribeiro et al, 2018).

Symptomen kunnen enkele maanden tot jaren na besmetting optreden, bovendien verloopt de ziekte in meer dan 50% van de gevallen subklinisch. Of een hond symptomen krijgt en hoe ernstig deze zijn, hangt af van hoe adequaat het immuunsysteem reageert op de parasiet (Mancianti et al, 1988).

Casus Leishmaniose in Sicilië: Tobia
In de hondenopvang in Sicilië waar Olivier vrijwilligerswerk doet, is de hond Tobia opgenomen. Tobia is naar schatting 3 maanden en werd vermagerd gevonden, met afwijkingen aan de huid, bijna geen vacht en ontstoken kniegewrichten. De ogen en de ooglidranden van Tobia leken ontstoken te zijn. Op basis van de verschijnselen dacht de dierenarts direct aan Leishmania, waarna Tobia ook met serologisch onderzoek positief is bevonden. Gedurende 31 dagen is Tobia behandeld met zowel Miltefosine (Milteforan®) als Allopurinol. Daarna is de behandeling met Allopurinol voortgezet. Tobia heeft een goede eetlust, is aangekomen in gewicht, zijn haren groeien terug en de kniegewrichten zijn minder gezwollen. Klachtenvrij is de hond nog zeker niet, maar het laat zien dat Leishmaniose behandelen zinvol kan zijn.

Preventie en Therapie
Preventie is bij Leishmania van groot belang, en is voornamelijk mogelijk door het bestrijden van de vectoren, of te zorgen dat deze niet bijten. Dit kan gedaan worden door honden een band te laten dragen met insecticide, of door “spot-on” applicatie van deze middelen op de hond. Een (goed) vaccin dat beschermt tegen de infectie is er nog niet, er is op dit moment enkel een vaccin dat bij al geïnfecteerde honden de ziekte kan vertragen en de mortaliteit verlaagt (Toepp et al, 2018).
Als therapie worden bij Leishmania antiparasitaire middelen gebruikt, zoals dus Miltefosine, en lijkt tot nog toe het meest efficiënt als therapie bij zieke honden. Echter wordt meestal de parasiet niet volledig verwijderd, en moet de hond dus goed gemonitord blijven. Deze middelen worden vaak gecombineerd met allopurinol, om hyperurikemie tegen te gaan.

Tips voor verdieping

• De Facebookpagina ‘Living with Leish’. Zowel hondeneigenaren als dierenartsen uit verschillende gebieden zijn lid van deze pagina. Dierenartsen uit Zuid-Europa geven soms interessante informatie bij casussen.
• Ga een keer vrijwilligerswerk doen/stage lopen bij een dierenartsenpraktijk in Zuid-Europa! Door een periode mee te lopen, zie je verschillende ziektebeelden die Leishmania kan veroorzaken.
• Voor meer informatie over Leishmaniose: https://www.msdvetmanual.com/generalized-conditions/leishmaniosis/leishmaniosis-in-dogs

Literatuur
Mancianti, F., Gramiccia, M., Gradoni, L., & Pieri, S. (1988). Studies on canine leishmaniasis control. 1. Evolution of infection of different clinical forms of canine leishmaniasis following antimonial treatment. Transactions of the Royal Society of Tropical Medicine and Hygiene, 82(4), 566–567. https://doi.org/10.1016/0035-9203(88)90510-x

Reguera, R. M., Morán, M., Pérez-Pertejo, Y., García-Estrada, C., & Balaña-Fouce, R. (2016). Current status on prevention and treatment of canine leishmaniasis. Veterinary Parasitology, 227, 98–114. https://doi.org/10.1016/j.vetpar.2016.07.011

Ribeiro, R. R., Michalick, M. S. M., da Silva, M. E., dos Santos, C. C. P., Frézard, F. J. G., & da Silva, S. D. (2018). Canine Leishmaniasis: An Overview of the Current Status and Strategies for Control. BioMed Research International, 2018, 1–12. https://doi.org/10.1155/2018/3296893

Richtlijn Leishmaniasis. (2013). LCI richtlijnen. Geraadpleegd van: https://lci.rivm.nl/richtlijnen/leishmaniasis#voorkomen-in-nederland

Toepp, A., Larson, M., Wilson, G., Grinnage-Pulley, T., Bennett, C., Leal-Lima, A., Anderson, B., Parrish, M., Anderson, M., Fowler, H., Hinman, J., Kontowicz, E., Jefferies, J., Beeman, M., Buch, J., Saucier, J., Tyrrell, P., Gharpure, R., Cotter, C., & Petersen, C. (2018). Randomized, controlled, double-blinded field trial to assess Leishmania vaccine effectiveness as immunotherapy for canine leishmaniosis. Vaccine, 36(43), 6433–6441. https://doi.org/10.1016/j.vaccine.2018.08.087